Bij het kopen van een nieuwe racefiets is vaak de vraag wat nou echt het grote verschil is tussen een Shimano Ultegra en 105 schakelgroepset is. Het simpele antwoord op deze vraag is gewicht en de snelheid van schakelen. Maar er zijn nog veel meer verschillen. Om voor eens en voor altijd duidelijk te maken wat het verschil tussen deze schakelgroepen voor de racefiets is behandelen gaan wij de verschillende schakelgroepen eens beter bekijken.
De grootste verschillen tussen Ultegra en 105
In beginselen zijn er een aantal grote verschillen tussen de schakelgroepen van Ultegra en 105. Zo is een Ultegra groepset lichter in gewicht. Dit komt door de carbon remhendels en het holle cranckstel en voorblad. Een Shimano 105 groepset heeft aluminium remhendels en geen hol cranckstel. Echter is het materiaal van een 105 schakelgroepset wel weer een stukje duurzamer. Zo zouden de fietsketting en cassette van een Ultegra groepset iets sneller slijten.
Is jouw groepset mechanisch? Dan zal je ook opmerken dat een Ultegra groepset sneller en soepeler schakelt van de ene naar de andere versnelling. Dit komt doordat het materiaal van een Ultegra fietsketting en cassette minder stug is dan dat van Shimano 105. Ook de veer in de derailleur van een Ultegra derailleur is sterker.
Gebruik maken van sprint-shifters? Er bestaan kleine drukknoppen die onder het stuurlint gemonteerd kunnen worden. Deze drukknoppen zitten vaak onderin de beugels en worden veelal door sprinters gebruikt, vandaar de naam sprint-shifters. Deze sprint-shifters zijn wel te gebruiken bij Shimano Dura-Ace en Ultegra, maar niet bij een Shimano 105.
11 speed en 12 speed schakelgroepen
Wellicht heb je er al eens gehoord. Een 11 speed of 12 speed groepset. Als we dit simpel uitleggen, dan heeft een 11 speed 11 verschillende tandwielen aan de achterkant en een 12 speed groepset 12 tandwielen achterop de cassette. Het grote voordeel hiervan? Door een extra tandwiel te hebben, beschik je over een extra versnelling. Dit heeft als voordeel dat de derailleur minder snel in het wiel terecht kan komen, wanneer de versnellingen slecht staan afgesteld.
Maar past een 12 speed cassette dan ook op mijn 11 speed groepset? Nee zeker niet, dit komt omdat de fietsketting en cassette van een 12 speed schakelgroepset dunner zijn dan die van een 11 speed groepset. Verder is er nog een probleem. De derailleur en hendels beschikken over 11 verschillende klikken. Eigenlijk kan je dus gewoon stellen dat je 11 speed en 12 speed niet door elkaar heen moet gaan en willen gebruiken. Dit zal er namelijk voor zorgen dat de hele boel ontregeld is en er dus niet goed geschakeld kan worden.
De verschillende cassettes
Verder zit er nog een groot verschil tussen de vertandingen van de cassettes. Zo hebben de 12 speed cassettes de vertandingen 11-30 of 11-34. Dit komt doordat de derailleur van de 12 speed groepen sowieso al een langere kooi aan de derailleur hebben hangen. Dit wilt zeggen dat de derailleurwieltjes lager hangen. In het verleden noemde wij dit een lange slag derailleur. Tegenwoordig is er nog maar één standaard derailleur variant.
Bij de 11 speed schakelgroepen is er nog wel een keuze tussen een lange of korte slag derailleur. Ook in de verschillende cassettes is er een grotere keuze. Zo kan er gekozen worden voor een vertanding 12-25 maar ook voor een vertanding van 11 – 34. Hierbij is het dan weer wel belangrijk om een lange slag derailleur te hebben. Heb je geen lange slag derailleur? Dan zullen de derailleurwieltjes tegen de cassette aanlopen.
Hydraulische schijfremmen en velgremmen
Verder zijn er ook nog grote verschillen tussen de manieren van remmen. Zo biedt Shimano bij de 11 speed schakelgroepen nog de keuze tussen schijfremmen of velgremmen. Hierbij is het wel belangrijk om aan te geven dat veruit het grootste deel van de fietsers kiest voor een schijfrem in plaats van een velgrem. Dit komt dan weer doordat schijfremmen een kortere remweg hebben en minder worden beïnvloed door de weersomstandigheden. De Shimano 12 speed groepsets zijn enkel en alleen nog maar te verkrijgen in schijfremvarianten.
De nadelen van schijfremmen op de racefiets
Echter zijn er ook enkele nadelen aan het remmen met schijfremmen op de fiets. Hier hoor je anderen echter bijna nooit over. Maar wij lichten deze nadelen even voor jou uit. Zo is de een racefiets met schijfremmen altijd een klein beetje zwaarder dan een racefiets met velgremmen, zijn de remhendels duurder en heeft een racefiets met schijfremmen meer en lastiger onderhoud nodig. Dit onderhoud zit hem dan vaak in de zuigers van de schijfremmen. Wanneer deze vuil zijn kan de werking van deze zuigers verminderen. Het gevolg hiervan is dan dat de remblokken tegen de schijf blijven lopen. De fiets loopt dus aan en er zal veel kracht verloren gaan. Door de remblokken regelmatig uit de fiets te halen en deze zuigers goed te ontvetten voorkom je problemen met de schijfremmen.
Wil je de schijfremmen strakker hebben staan? Dan zal je moeten gaan werken met olie. Door de olie te verversen/aan te vullen kan je bepalen hoe strak de schijfrem zal remmen. Ook nieuwe schijfremblokken en schijven hebben hier invloed op. Het is dus echt een samenspel van verschillende fietsonderdelen. Bij een racefiets met velgremmen is dit allemaal veel gemakkelijker in te stellen met behulp van een stelbout. Dit maakt dat je de strakte van een velgrem zelfs tijdens een fietstocht zou kunnen aanpassen.
Wat zijn de voordelen van elektronisch schakelen?
Waar vroeger ook nog de keuze werd gegeven tussen een elektronische en een mechanische groepset is deze keuze er bij Ultegra niet meer. Zo maak je altijd gebruik van een DI2 groepset. DI2 staat dan weer voor de elektronische schakelgroepsets van Shimano. De 12 speed schakelgroepen werken op basis van een bluetoothverbinding. Zo hoeft er dus geen kabel getrokken te worden tussen de derailleur en de schakelhendels. Doormiddel van de E-Tube Project Cyclist app kunnen jouw voorkeuren worden ingesteld. Ook is het via de E-Tube Project Cyclist app ook mogelijk om een nieuwe hendel en/of derailleur te koppelen aan de al bestaande onderdelen. Deze mogelijkheid is dan weer handig wanneer een onderdeel van de schakelgroepset kapot gegaan is.
Verder heeft het schakelen met Shimano Di2 nog flink wat voordelen. Zo kan de fietsketting nooit gaan ratelen tegen de voorderailleur. Dit komt doordat de voorderailleur samenwerkt met de achterderailleur. Dus wanneer je op het buitenblad zit en achterop naar de lichtste versnelling schakelt dan zal de voorderailleur zichzelf een klein beetje aanpassen.
Ook gaat het schakelen naar een andere versnelling veel makkelijker en sneller. Het indrukken van de knoppen op een Shimano Di2 hendel kost veel minder kracht. Dit maakt dat het schakelen in de winter ook veel makkelijker is geworden. Verder beschikken de derailleurs over kleine motoren die de fietsketting op een ander tandwieldrukken. Waar bij een mechanische schakelgroepset dus een verschil zit tussen het gemak en de snelheid van het schakelen is dit bij iedere Shimano Di2 schakelgroepset even gemakkelijk.
Hoe koppel je een nieuwe remhendel aan een bestaande Shimano DI2 schakelgroepset?
Wanneer je een losse schakelgroepset op een fiets monteert of slechts enkel één onderdeel vervangt kan het lastig zijn om alle onderdelen van de schakelgroepen met elkaar te koppelen. Hiervoor heb je de eerder genoemde E-Tube Cyclist app nodig en zorg ervoor dat alle onderdelen de laatste software update hebben gehad. Hiervoor dien je wel de groepset alvast aan de E-tube app te koppelen. Door op het knopje op de achterderailleur te drukken geeft deze een blauw lichtje af. Zet de bluetooth van de telefoon aan en houd deze dichtbij de fiets. De App zal vragen om de derailleur en de app met elkaar te koppelen. Wanneer het al een bestaande groepset is zie je alle onderdelen al staan. Is het een nieuwe groepset, dan zal je aan de hand van de QR-code aan de binnenkant van de shifter de onderdelen met elkaar moeten koppelen. Onder deze QR-code staat de code ook nog in cijfers uitgeschreven. Zelf vinden wij dit veel fijner werken. Omdat de camera van je mobile telefoon de QR-code niet altijd pakt.
Ga in de app als eerste naar de “geregistreerde fiets”. Dit deed je door de telefoon en de achter derailleur met elkaar te koppelen. Onder het kopje “Aanpassen” vind je de onderdelen die op dit moment al gekoppeld staan. Om een nieuw onderdeel (zoals shifter) te koppelen druk je op “Draadloze schakelaar toevoegen” op deze manier kom je in een menu waar de QR-code kan worden toegevoegd. Heb je dit gedaan? Dan is de Shimano DI2 groepset klaar voor gebruik.
Personaliseren van een Shimano DI2 groepset
Verder is het ook mogelijk om een groepset helemaal te personaliseren zoals jij dat wilt. Het is zelfs mogelijk om met de linker shifter de achterdrailleur te bedienen en/of twee tandwielen zwaarder te schakelen door slechts 1 keer op de schakelknop te drukken.
Maak je gebruik van een slimme fietscomputer zoals een Wahoo Roam? Dan is het zelfs mogelijk om de fietscomputer vanuit de hendels te bedienen. Dit doe je doormiddel van de knoppen die bovenop de hendels zitten weggewerkt onder het rubber. Let wel op dat enkel de Dura-Ace en Ultegra groepsets beschikken over de mogelijkheid om de fietscomputer te bedienen. Dit doe je door in de E-tube app naar de hendel te gaan en voor de D-fly te kiezen.
Bij een Shimano 105 DI2 groepset is het dus niet mogelijk om een slimme fietscomputer te bedienen vanaf de hendels. Ook is het niet mogelijk om sprint-shifters te koppelen.
De Batterijen van Shimano DI2 schakelgroepen
Aangezien de Di2 groepen met batterijen werken is het natuurlijk ook wel eens verstandig om te kijken wat de status van deze batterijen is. De accu die het meest opgeladen dient te worden zit in het frame. Deze batterij ondersteunt de voor- en achterderailleur. Hoe lang een volle Shimano Di2 batterij meegaat is sterk afhankelijk van het aantal keer dat er geschakeld wordt. Echter kunnen wij wel als vuistregel nemen dat deze batterij minimaal 2.000 kilometer meegaat. Al kunnen wij uit ervaring vertellen dat je zelfs als fanatieke fietser de batterij slechts zo’n 2 á 3 keer per jaar zal moeten opladen.
Het schakelen met de voorderailleur kost de meeste energie. Om deze reden is er dan ook gekozen om de voorderailleur eerder te laten stoppen met schakelen. Wanneer de batterij bijna leeg is kan er niet meer van voorblad gewisseld worden. Echter kan er nog wel zo’n 150 kilometer met de achterderailleur geschakeld worden.
Verder zijn ook de hendels voorzien van kleine batterijen. Deze batterijen gaan gemiddeld één á twee jaar mee. De status van de batterijen in de Shimano Di2 hendels kan je controleren door een knop van de shifter in te drukken. Wanneer de batterij vol is zal er 2 seconden een groen lampje gaan branden, zit de batterij tussen de 50%-75% dan zal het lichtje 5 keer gaan knipperen. Wanneer de batterij onder de 50% zit zal er een rood lampje 2 seconden gaan branden en wanneer de laatste 25% van de batterijcapaciteit is aangebroken zal het lampje 5 keer gaan knipperen. Het is dan aan te bevelen om de batterijen in de hendels van de Shimano Di2 groepset zo snel mogelijk te vernieuwen. Op deze manier voorkom je dat je niet meer kunt schakelen tijdens een fietstocht.
De nadelen van mechanisch schakelen
Vooral tussen de mechanische groepsets zit een groot verschil in de ervaring van het schakelen. De veer van een Ultegra derailleur is veel sterker en de fietsketting en cassette zijn gemaakt van een poreuzer materiaal. Dit zorgt ervoor dat een Ultegra groepset sneller van de ene naar de andere versnelling schakelt. Bij een mechanische Shimano 105 schakelgroepset is alles iets stugger en zal het schakelen dus minder soepel en snel gaan. Echter is dit verschil in schakelervaring bij een DI2 groepset niet meer aanwezig. Dit komt doordat de Shimano Ultegra DI2 als Shimano 105 DI2 werken met een kleine motor in de derailleur. Deze blijft de fietsketting doordrukken totdat deze op een andere versnelling ligt. Mechanische schakelgroepen schakelen dus minder snel en soepel van de ene naar de andere versnelling.